Spreidingswet

Een tussentijdse opvanglocatie is een tussentijdse oplossing om vluchtelingen op te kunnen vangen totdat er een permanente locatie voor vluchtelingen is. Een tussentijdse opvanglocatie heeft minder uitgebreide faciliteiten dan een permanente opvanglocatie en heeft een meer tijdelijke bouwvorm dan een permanente opvanglocatie. 

Een permanente opvanglocatie maakt een onlosmakelijk onderdeel uit van haar omliggende woonomgeving. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een locatie zonder hekwerk, met doorgaande paden, inclusief woningen voor andere doelgroepen en gezamenlijke ruimtes voor iedereen. Kortom een nieuwe buurt in onze stad met als primaire doelgroep vluchtelingen. Bijkomend voordeel van deze opzet is dat - mocht de instroom van vluchtelingen verminderen - de locatie ook voor andere doelgroepen ingezet kan worden.

Vluchtelingen die de Nederlandse grens hebben bereikt, worden naar een crisisnoodopvanglocatie gebracht. Dit is een tijdelijke verblijfslocatie - zoals een leegstaand bedrijfspand - voor asielzoekers die hun land zijn ontvlucht en in Nederland bescherming zoeken. Hier krijgen zij onderdak, voedsel en medische en juridische ondersteuning tijdens de asielprocedure. Het kwaliteits- en voorzieningenniveau in een CNO is doorgaans lager dan in een opvanglocatie. Vluchtelingen hebben vaak minder privacy, geen gelegenheid om zelf te koken en minder zinvolle dagbesteding. Het streven van het COA is de noodopvang alleen in te zetten voor een verblijf van korte duur. Omdat er al lange tijd een tekort is aan opvangplaatsen verblijven vluchtelingen vaak voor langere tijd in noodopvang.

De gemeenteraad gaf het college in mei een aantal randvoorwaarden mee waaraan de locatie voor de tussentijdse vluchtelingenopvang moet voldoen. Deze zijn:

• recht doen aan de wettelijke kaders zoals de Spreidingswet;
• het eerlijk verdelen van de lusten en de lasten, waarbij alle delen van de gemeente bijdragen aan de opvang, zonder dat specifieke kwetsbare gebieden onevenredig worden belast;
• het krijgen van voldoende middelen en ondersteuning om de kosten te dekken;
• passend bij de spankracht van Culemborg.

Daarnaast vindt het college het belangrijk dat vluchtelingen ‘meedoen vanaf dag één’ en dus volwaardig onderdeel van de Culemborgse samenleving zijn. Ook wil het college dat kansen voor vluchtelingen worden gecombineerd met kansen voor Culemborgers.

Op basis van het hierboven genoemde is het college aan de slag gegaan met het vinden van een geschikte locatie, met Bellweg 2 als voorstel. Deze locatie gaat niet ten koste van (beoogde) woningen voor huidige Culemborgers, bevindt zich niet in een ‘kwetsbare’ wijk, gaat niet ten koste van een kavel die bestemd is voor het verplaatsen van bedrijven uit het Stationsgebied, is al bebouwd en heeft deels aansluitingen op nutsvoorzieningen. Verder is hij voldoende groot voor de activiteiten in het kader van het ‘meedoen vanaf dag 1’ en het combineren van kansen voor vluchtelingen met kansen voor Culemborgers.

De tussentijdse opvang biedt ruimte aan minimaal 176 mensen. Dat is de taakstelling die wij vanuit de Spreidingswet hebben.

Op 29 februari 2024 vroeg de gemeenteraad het college om een eerste voorstel voor de opvang van vluchtelingen in Culemborg. Op 30 mei besprak de gemeenteraad deze Startnotitie Vluchtelingenopvang. Naar aanleiding daarvan is het college aan de slag gegaan met het uitwerken van twee onderdelen: 

• een voorstel voor een permanente opvanglocatie (eerste kwartaal 2025);
• een voorstel voor een tussentijdse vluchtelingenopvang (september 2024.

Voor de tussentijdse vluchtelingopvang werkte het college één locatie uit. Sindsdien voert de gemeente overleg met het COA en partners in de stad zoals Kleurrijk Wonen en ElkWelzijn over deze locatie. Op 19 september 2024 neemt de gemeenteraad het besluit om de voorgestelde locatie verder uit te laten werken. Zo realiseren we stap voor stap de tussentijdse opvanglocatie.   

Als de raad op 19 september instemt met het voorstel moet er nog veel worden uitgewerkt. Zo moeten er bijvoorbeeld inrichtingsplannen voor de leefomgeving worden gemaakt, plannen voor het ‘meedoen vanaf dag één’ worden uitgewerkt en afspraken met het COA en de eigenaar worden gemaakt. Het is de bedoeling dat de gemeente de eerste vluchtelingen half 2025 op de tussentijdse locatie opvangt.

Deze locatie is operationeel tot de permanente opvanglocatie opgeleverd wordt. Het ontwikkelen van een permanente opvanglocatie kost tijd. Denk bijvoorbeeld aan het vinden van een locatie, het bepalen van de uitgangspunten, het ontwikkelen van de plannen en het bouwen zelf. Het maken van zo’n locatie duurt minimaal zeven jaar, dit is de reguliere periode van een dergelijk bouwproject. In het eerste kwartaal van 2025 wordt een mogelijke locatie voor deze nieuwe buurt aan de gemeenteraad voorgelegd. Om tot de realisatie hiervan toch aan de Spreidingswet te voldoen is besloten een tussentijdse opvanglocatie te realiseren zoals hierboven beschreven.

De gemeente betrekt belanghebbenden op verschillende momenten en op verschillende manieren bij het realiseren en exploiteren van de tussentijdse opvanglocatie. Hierbij gaat het bijvoorbeeld over meedenken over de kwaliteit van de leefomgeving rondom de locatie of het ‘meedoen vanaf dag één’. De gemeente werkt de manier waarop - zoals bijvoorbeeld een klankbordgroep en/ of inloopmomenten - nog verder uit. Voor ideeën en suggesties vanuit de stad is het emailadres vluchtelingen@culemborg.nl geopend. 

De mensen die in de noodopvang wonen, mogen zich vrij bewegen. Ze mogen dus buiten wandelen, fietsen, reizen et cetera. Wel moeten ze zich elke week melden. Ook moeten ze zich houden aan de huisregels van het COA. En ze krijgen uitleg over hun rechten en plichten en over hoe we in Nederland met elkaar omgaan. Een zinvolle dagbesteding is goed voor het welzijn en de gezondheid van mensen. Daarom willen we graag dat vluchtelingen ‘meedoen vanaf dag 1’. 

Culemborg wil vluchtelingen opvangen op een manier die hun welzijn en integratie bevordert. Dit betekent  dat zij ‘meedoen vanaf dag één’. Dit kan zijn dat ze meedoen aan scholing of werk, maar ook aan activiteiten die worden aangeboden. Zo zijn zij vanaf dag één volwaardig onderdeel van de Culemborgse samenleving.

We willen dat de tussentijdse opvanglocatie ook maatschappelijke meerwaarde heeft voor Culemborg, bijvoorbeeld doordat onze huidige inwoners ook deel kunnen nemen aan activiteiten die op de locatie of door vluchtelingen zelf worden georganiseerd.

We betrekken partners zoals ElkWelzijn , de onderwijsinstellingen, Werkzaak, Kring Culemborgse Bedrijven, het Collectief Centrum Culemborg en het supportteam Gezond en Actief. Zij kunnen bijdragen aan activiteiten en dagbesteding voor de vluchtelingen en het ‘meedoen vanaf dag één’. Met KleurrijkWonen is samengewerkt op de totstandkoming van het onderzoek locaties.

In opvanglocaties voor vluchtelingen zijn veel vrijwilligers actief. Daar is de gemeente erg blij mee. In deze nieuwe opvanglocatie kan dat straks ook. Als meer duidelijk is over hoe u kunt helpen, laten we dat onder andere op deze website weten.

De officiële naam van de Spreidingswet is ‘Wet gemeentelijke taak mogelijk maken asielopvangvoorzieningen’. Deze wet ging op 1 februari 2024 in en geeft gemeenten een wettelijke taak om asielzoekers op te vangen. Het doel van deze wet is om te komen tot voldoende opvangplekken en een meer evenwichtige verdeling van asielzoekers over provincies en gemeenten.  Het aantal asielzoekers dat een gemeente moet opvangen is berekend op basis van het inwoneraantal en de sociaaleconomische status van de stad. Naast de wettelijke taak die we hebben, vinden we ook vanuit ons verantwoordelijkheidsgevoel dat we ons steentje bij moeten dragen. Hier (<<link naar Hoe de Spreidingswet werkt | Asielbeleid | Rijksoverheid.nl>>) lees je meer informatie over de Spreidingswet.

Het is bekend dat het kabinet de Spreidingswet wil vervangen door een tijdelijke Asielcrisiswet. Hoe deze wet eruit komt te zien en of en wanneer hij in werking treedt, is nu nog niet bekend. Wij kunnen de consequenties hiervan nu dan ook niet overzien. We blijven uiteraard de landelijke ontwikkelingen volgen en bij eventuele beleidswijzigingen bekijken we wat dit voor Culemborg betekent. 

We doen dit omdat er landelijk een flink tekort is aan opvangplekken. Wij willen hierin onze maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen. Wij vinden het belangrijk om een veilige plek te bieden aan mensen die alles hebben moeten achterlaten om oorlogsgeweld, discriminatie of terreur. Deze mensen willen we opvangen op een manier en schaal die past bij onze gemeente. Daarnaast hebben we vanuit de Spreidingswet een wettelijke taak om asielzoekers op te vangen. 

Volgens de Spreidingswet hebben we de taak om opvang te bieden aan minimaal 176 asielzoekers. De mogelijkheden van de locatie bepalen hoeveel vluchtelingen we maximaal op kunnen vangen. Het college neemt hierin een besluit en vraagt de raad om akkoord te gaan met de huisvesting van minimaal 176 asielzoekers. 

Vluchtelingen (of ontheemden) zijn mensen die wegens oorlog of andere redenen vrezen voor hun leven en asiel aanvragen in een ander land. Vluchtelingen die asiel aanvragen heten asielzoekers. Zij worden tijdens de behandeling van hun asielaanvraag opgevangen in een asielzoekerscentrum (azc). Wij spreken liever over opvanglocaties. Asielzoekers worden statushouder (of vergunninghouder) als ze een verblijfsvergunning krijgen. Een AMV-er is een alleenreizende minderjarige asielzoeker.

In de praktijk worden deze termen wel eens door elkaar gebruikt. Vandaar dat wij als gemeente meestal over vluchtelingen spreken. De betreffende persoon kan dan een asielzoeker, een statushouder of een AMV-er zijn. 

Statushouders (of vergunninghouders) hebben recht op een woning in Nederland. De instroom van asielzoekers is hoog. Daar komt bij dat de doorstroom van statushouders vanuit de opvanglocaties naar woningen laag is door krapte op de woningmarkt en de lange procedures. Mede hierdoor is er op dit moment te weinig opvangcapaciteit. Het COA wil aan de wettelijke taak voldoen om iedereen die in Nederland asiel aanvraagt op te kunnen vangen. Daarom zijn extra opvanglocaties hard nodig.

Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) is verantwoordelijk voor de opvang van asielzoekers en de begeleiding naar een toekomst binnen of buiten Nederland. Het COA werkt hierbij nauw samen met onder andere de gemeenten.

Inwoners hebben geen inspraak in het feit of er een opvanglocatie komt en waar die komt. Dat is een besluit van de gemeenteraad en het college. Wij informeren de inwoners en belanghebbenden tegen die tijd op verschillende manieren en momenten waar u wel uw vragen kunt stellen of reactie kunt geven. We laten ons bij de planvorming adviseren door een brede groep van (maatschappelijke) belanghebbenden. We raadplegen de omgeving wel bij de invulling van de locatie. 

De reguliere opvanglocaties (asielzoekerscentra) zitten vol. Dit komt doordat er meer asielzoekers naar Nederland komen dan we eerst dachten, maar ook door het grote woningtekort in Nederland. Hierdoor zitten ruim 12.000 statushouders (mensen met een verblijfsvergunning) in reguliere asielzoekerscentra. Zij moeten eigenlijk al uitstromen naar woningen in gemeenten. Deze woningen komen echter maar mondjesmaat beschikbaar. Het COA is druk bezig met het zoeken naar nieuwe opvanglocaties. Normaal gesproken zijn dit trajecten die langere tijd duren. In de huidige situatie met de acute behoefte aan opvangplaatsen doet het COA een beroep op alle gemeenten in Nederland om voor bepaalde tijd een aantal vluchtelingen op te vangen. Door de invoering van de Spreidingswet hebben alle gemeenten de wettelijke taak om asielzoekers op te vangen. 

Het gaat om mensen van diverse leeftijden en nationaliteiten, alleenstaande volwassenen en kinderen en gezinnen die asiel aanvragen in Nederland. De samenstelling van deze groep verandert doorlopend. Het COA spant zich in om tot een evenwichtige samenstelling van bewoners in de opvanglocaties te komen. Het is nu nog niet duidelijk welke mensen in Culemborg komen. Begrijpelijkerwijs is de instroom van asielzoekers in Nederland leidend.

Formeel moeten we voor 1 juli 2025 opvangplekken realiseren. Als dat niet lukt moeten we in ieder geval een plan kunnen overhandigen waarin staat hoe en wanneer dit wel lukt en een tussentijdse oplossing realiseren.

De duur van hun verblijf hangt af van de snelheid waarmee zij een woning krijgen toegewezen buiten de opvanglocatie. Dit kan in Culemborg zijn maar ook in andere gemeentes.

Het realiseren van een opvanglocatie is een wettelijke plicht. Daarom neemt de gemeente het besluit om op een bepaalde plek een opvanglocatie te realiseren. Het college doet een voorstel voor een mogelijke locatie aan de gemeenteraad. Voor het bouwen wordt naar verwachting een vergunningprocedure doorlopen. Welke procedure dat precies is, is afhankelijk van de locatie. Dat is op dit moment nog niet bekend. We informeren u over de procedure(s) en de daarbij horende bezwaarmogelijkheden.

Uiteindelijk is het COA verantwoordelijk voor de realisatie en exploitatie van de locatie en daarmee ook voor de kosten. Er is een keuze of de gemeente Culemborg de realisatie en exploitatie zelf op zich neemt, of dat het COA dat doet. Na het raadsbesluit werken we de scenario’s uit en weten we wat de beste keuze is.

Op een opvanglocatie is het COA of de gemeente 24 uur per dag bereikbaar. De gemeente is verantwoordelijk voor de veiligheid in de openbare ruimte. Wij nemen onze verantwoordelijkheid en maken daarover afspraken met het COA, de politie en andere partijen.

We vinden het belangrijk dat er voldoende woningen zijn voor onze inwoners. Op verschillende plekken in onze gemeente bouwen we daarom woningen of maken we daar plannen voor. Dit gebeurt op kleinere locaties in de stad - bijvoorbeeld in Lanxmeer – maar ook op grotere schaal, bijvoorbeeld in Parijsch of de Stationsomgeving. Ook zijn er de afgelopen jaren verschillende verouderde kantoorpanden verbouwd naar woningen. Een voorbeeld hiervan is Panta Rhei. 

Bij vragen kunt u per mail contact met ons opnemen via vluchtelingen@culemborg.nl of telefonisch via 0345 477 700. Telefonisch zijn we op de volgende tijden beschikbaar: maandag tot en met donderdag van 9.00 tot 16.00 uur, vrijdag van 9.00 tot 12.00 uur. Vragen die vaak door u en anderen gesteld worden voegen we bovendien toe aan deze pagina.

Op de website van het COA vindt u allerlei informatie terug over de opvang van asielzoekers in Nederland. Zie www.coa.nl.